PHAN TẢ DIỆP
-
Tên khoa học: Cassia acutifolia Delide (lá nhọn) và Cassia angustifolia Vahl. (lá hẹp) đều thuộc họ vang (Caesalpiniaceae).
-
Bộ phận dùng: Pha tả diệp là những lá chét khô tách khỏi lá kép lông chim của hau cây phan tả (Folium Sennae). Được ghi nhận trong Dược điển TQ.
-
Mô tả:
-
Cây phan tả diệp lá hẹp (C, angustifolia) là một cây nhỏ cao độ 1m. Lá chét về phía cuống hơi không đối xứng. Hoa mọc thành chùm ở kẽ lá bao gồm 6 – 14 hoa, cánh hoa màu vàng, 10 nhị đực: 3 nhị phía trên nhỏ và bất thụ, ở giữa 4 nhị cùng lớn, ở dưới 3 nhị cong queo. Mùa hoa tháng 9 – 12. Quả đại hình túi, dài 4 – 6cm, rộng 1 – 1,7cm, khi còn non có lông trắng mềm, về sau rụng đi; trong quả có 4 hạt – 8 hạt.
-
Cây Phan tả lá nhọn (C. acutifolia) gần giống cây trên, chỉ khác ở chỗ lá phần lớn hình trứng rộng hơn, hoa nhỏ hơn, quả ngắn hơn nhưng rộng hơn (2 – 2,5cm) ít hạt hơn.
-
Thu hái và chế biến: Ở Ấn độ thu hái vào tháng 7 – 8 trước khi cây ra hoa, làm nhẹ tay, phơi khô trong bóng râm, ép rồi đóng bao; Tại Ai cập, thu hái trước khi quả già, đem phơi nắng thật nhanh cho khô rồi sàng sạch đất cát. Phan tả diệp hình mũi mác dài đỉnh nhọn thót lại, đáy không đối xứng, mỏng, giòn mép, nguyên cuống rất ngắn, gân phụ nổi rõ ở hai mặt, phân nhánh từ gân chính chạy chéo 2 bên thành góc nhọn và bắt nối kế tiếp nhau ven theo mép lá. Loại phan tả diệp lá nhọn của Ai cập dài khoảng 1 – 3cm rộng khoảng 0,4 – 1,2cm; lá còn nguyên vẹn, màu sẫm không lẫn cành là loại tốt, loai jlá nát nhiều, màu xám tro lẫn nhiều cành là kém. Loại Phan tả diệp của Ấn độ dài khoảng 2 – 6cm, rộng 0,6 – 2cm. Hai mặt màu xám lục mờ, ít mùi.
-
Công dụng: Theo Đông y, Pha tả diệp vị ngọt đắng, tính lạnh vào kinh Đại trường. Có tác dụng – tiêu chất tích đọng, thông đại tiện. Dùng để chữa các chứng bệnh ăn uống không tiêu, bụng đầy bí đại tiện hay táo bón kinh niên.
-
Liều dùng: 3 – 6g, hãm trong 100 – 200ml nước nóng (sắc sẽ giảm mất tác dụng). Nhiều khi uống có thể bị nôn và đau quặn bụng nên thường phối hợp với thuốc tẩy muối để đỡ đau hoặc uôgs với chè hay cà phê sữa để giảm bớt vị đắng khó chịu.
-
Lưu ý: Người suy yếu, phụ nữ có thai, hay phụ nữ mới đẻ không được dùng.
-
-
Bảo quản nơi khô ráo, tránh ẩm ướt, tránh làm vụn nát.
Đông y Thiện Tri Thức tổng hợp
