LẠC TIÊN

• Tên khoa học: Passiflora foetida L, học Lạc tiên (Passifloraceae); Tên khác Nhãn lồng – tây phiên liên (TQ).

• Bộ phần dùng: Bộ phận trên mặt đất đã chế biến khô của cây lạc tiên (Herba Passiflorae) đã được ghi vào Dược điển VN.

• Mô tả: Lạc tiên là một loại dây leo, có tua cuốn, thân tròn, rỗng, đường kính 2 – 3mm, dài độ 4 – 5m, toàn thân, lá đều có lông mềm. lá mọc cách, hình tim chia làm 3 thùy nhọn, dài 6 – 10cm, rộng 6 – 9cm, cuống lá dài 6 – 7cm. Tua cuốn mọc ở nách lá, gần dầu cuộn lại như lò xo.

  • Hoa đơn độc, 5 cánh mầu trắng hơi phớt tím, có tràng phụ hình sợi. Quả trong, hay hình trứng bao bởi lá bắc tồn tại bên ngoài quá, đường kính quả 2 – 3cm, khi chín màu vàng, trong có nhiều hạt mọng, hơi trong suốt, thơm, ăn ngon. Mùa hoa tháng 4 – 5, mùa quả tháng 6 – 8. Cây lạc tiên mọc hoang khắp nơi trên khắp nước ta, bò lên trên các cây bụi.

• 

• Thu hái và chế biến: Thu hái khi lá xanh tốt, mới có hoa, cắt thành những đoạn 5 – 10cm, phơi khô là được.

• Công dụng: Theo Đông y, lạc tiên vị ngọt tính mát vào 2 kinh Tmm, Can. Có tác dụng thanh tâm, an thần, dưỡng can. Dùng chữa các chứng bệnh suy nhược thần kinh, mất ngủ, kém ngủ, tim hồi hộp.

  • Liều dùng: 10 – 30g. Sắc uống.

  • Lưu ý: Trung quốc dùng cây Lạc tiên (thân, lá, hoa, quả) gọi là Tây phiên liên (ta gọi là lạc tiên cảnh, gốc từ Brasil) cây chứa catechol, sitosterol, phiến lá chia thành 5 thùy cắt sâu. Có tác dụngL trấn kinh và chữa thống kinh.

  • Châu Âu dùng cây Passiflore incarnate L (ta gọi là cây mắc mát) gốc từ Châu Phi; Có tác dụng an thần, gây buồn ngủ, chống co thắt, giảm sức co bóp của cơ trơn và tử cung. Chữa suy nhược thần kinh, động kinh, mất ngủ đau dây thần kinh. Cây này được ghi vào Dược điển Pháp.

  • Ở nước ta còn có cây Dây lồng đèn (Passiflora cochinchinensis) lá mọc đối, phiến lá hình bầu dục, không chia thùy, có lông ở mặt dưới (có khi không), cánh hoa hẹp, quả mọng, tròn dài 3 – 4cm; Ngoài ra còn cây dâu mát còn gọi Lạc tiên Tây (Passiflora edulis Sims gốc Châu Phi, lá chia thành 3 thùy, mép có răng, không lông. Hoa trắng hồng, cánh hoa dài 2cm, quả mọng to bằng quả trứng gà vỏ dày nhiều nạc, đường kính 4 – 6cm. Khi chín ăn thơm, pha nước uống mát, thơm, dùng làm nước giải khát. Dịch của quả có aicd citric và một số acid hữu cơ khác, acid amin.

Đông y Thiện Tri Thức tổng hợp