KIM ANH

• Tên khoa học: Rosa laevigata Michaux, họ Hoa hồng (Rosaceae); Tên gọi khác Thích lê – Đường quân.

• Bộ phận dùng: Quả ương sắp chín (đúng ra là quả giả) của cây Kim Anh (Fructus Rosaelaevigatae) phơi khô, gọi là Kim Anh tử. Đã được ghi nhân vào Dược điển VN và TQ.

• Mô tả cây: Cây kim anh là một cây nhỏ, thường mọc lan hay leo thành bụi rậm, hao hao giống cây hoa hồng. Thân và cành có nhiều gai. Lá có lá kèm, gồm 3 lá chét, mép lá có răng cưa. Hoa mọc ở đầu cành, hoa 5 cánh, ,màu trắng, nở vào khoảng cuối xuân sang hạ (tháng 3 – 4). Quả già tươi có màu vàng đỏ bóng, khi khô có màu nâu đỏ sẫm hay nhạt. Trong quả từ có rất nhiều lông và hạt (quả thật). Quả tự trông tựa cái chén con màu vàng ánh nên gọi là kim anh. Mùa quả tháng 8 – 10. Cây Kim anh mọc hoang nhiều ở các tỉnh Cao bằng, Lạng Sơn, nơi ẩm, ven suối, chân đồi.

• 

• Thu hái chế biến: Mùa thu hái khoảng tháng 9 – 11, hái những quả ương sắp chín, da màu vàng hơi đỏ, loại bỏ bớt gai ở ngoài rồi bổ dọc đôi,nạo sạch hạt và lông tơ bên trong, xong đem phơi khô. Ta ít thu mua loại kim anh nguyên quả. Kim anh tử không mùi, vị ngọt, hơi chát. Loại kim anh tử quả to màu nâu sẫm hoặc màu cánh gián, khô, đã bổ đôi, nạo sạch hạt và lông bên trong, loại bỏ hết gai bên ngoài, không vụn nát, không lẫn quả xanh va tạp chất là tốt.

• Thành phần hóa học: Kim anh tử chữa acid malic, acid citric, tannin, chất đường, vitamin C. Trong hạt kim anh (quả thật) có chất glucosid độc nên khi dùng phải nạo sạch.

• Công dụng: Theo Đông y, Kim anh tử vị chua, chát tính bình, sáp, vào 3 kinh Thận, Phế, Tỳ.

  • Có tác dụng: bổ thận, giữ tinh khí, săn ruột, cầm tiêu chảy, giảm bớt tiểu tiện. Dùng chữa các chứng bệnh di – hoạt tinh, đái tháo, tả lỵ do yếu dạ (tỳ hư), viêm ruột mạn tính, phụ nữ băng huyết, khí hư, suy nhược thần kinh, ho ra máu, chảy máu cam, đi ngoài ra máu.

  • Liều dùng: 4,5 – 9g, sắc hay nấu cao uống. Phải nạo rửa sạch lông bên trong, nếu không sẽ bị ho.

  • Lưu ý: Người bị chứng thực hòa, tà nhiệt không được dùng. Người bí tiểu tiện, hoặc mới bị tiêu chảy cũng không được dùng.

• Bài thuốc ứng dụng:

  • Bài số 1: Chữa thần kinh suy nhược, mồ hôi tự ra, nam di tinh, nữ bạch đới, người yếu thận, tiểu vãi không giữ được, trẻ em đái dầm: Quả Kim anh 60g. Sắc uống hoặc nấu thành cao để uống chia làm 3 ngày.

  • Bài số 2: Chữa nam di tinh, nữ sa dạ con, trẻ em lòi dom: Quả Kim anh 30g; ngũ vị tử 6g. Sắc uống.

  • Bài số 3: Chữa nam di tinh, đái lẫn dưỡng chấp: Quả Kim anh 30g; Khiếm thực 30g; Tán bột, làm hoàn. Mỗi lần uống 6g. Ngày 2 lần với nước cơm.

• Bảo quản: Để nơi khô ráo, thoáng gió.

Đông y Thiện Tri Thức tổng hợp