HẠ KHÔ THẢO

• Tên khoa học: Prunella vulgais L (hay Brunella vulgaris L,) họ Hoa môi (Lamiaceae), tên khác Common Selfheal Fruit – Spike.

• Bộ phận dùng: Cả cành có lá và hoa tự của cây Hạ khô thảo (Herba Prunellae) phơi khô. Đã được ghi nhận cào Dược điển VN và TQ.

  • Lấy riêng bông quả của cây Hạ khô thảo phơi khô (vân bị hiểu nhầm là toàn hoa).

• Mô tả: Hạ khô thảo là một cây cỏ, sống lâu năm, cao độ 30 – 40cm, thân vuông, có lông nhung. Lá mọc đối chéo chình chữ thập, hình trứng dài, đầu nhọn, dài độ 2 – 5cm, rộng độ 1 – 1,5cm, Hoa tự hình bông mọc ở ngọn, màu hơi tím. Cuối mùa hạ thì cây khô lại. Mọc hoang nhiều ở Tam đảo, Hà giang, Lào cai…

• 

• Thu hái và chế biến: Vào mùa hạ ( thàng 5 – 6), ngắt những những cành có lá và ho, lấy chiều dài 15cm từ ngọn trở xuống, phơi khô. Nếu lấy bông quả (tuệ) thì khi bông quả khô 1 nửa, ngắt riêng bông kèm theo 1 đoạn cuống độ 1cm đem phơi khô (vẫn gọi là toàn hoa). Hạ khô thảo mùi thơm, vị nhạt.

  • Loại Hạ khô thảo cả cành, màu nâu, có lá và còn nguyên hoa tự, không vụn nát, không mốc, không lẫn tạp chất là tốt.

  • Loại hạ khô thảo bông quả khô, nguyên vẹn mùi thơm, không mốc, không lẫn lá cành và tạp chất là tốt.

  • Quy cách: Loại 1: Toàn hoa cuống ngắn dưới 1 cm; Loại 2: Cành có nhiều lá, đầu có hoa tự, chiều dài dưới 15cm kể từ hoa xuống (tránh nhầm lẫn với cây Cải trời hay cải ma) cây cao, hoa nhỏ, kiều hoa cúc, có nơi gọi là Hạ khô thảo nam, hay hạ khô thảo Nghệ An.

• Công dụng: Theo Đông y, Hạ khô thảo vị đắng, cay, tính lạnh, vào 2 kinh Can Đởm. Có tác dụng thanh can hỏa (trừ nóng trong gan) làm tán uất kết, lợi tiểu, hạ huyết áp. Nếu sắc đặc, nước Hạ khô thảo có tác dụng kháng sinh mạnh. Dùng chữa các chứng bệnh tràng nhạc, lao, nhiễm bụi silic, viêm amiđan, vú sưng tấy, mụn nhọt, đau mắt đỏ, chảy nhiều nước mắt, phụ nữ khí hư, bí tiểu, tăng huyết áp.

  • Liều dùng: 5 – 10g sắc uống. Nhân dân ta thường uống thay chè để giải khát cho mát. Có khi nấu lẫn với 7 vị khác gọi là Bát bảo lương trà.

  • Lưu ý: Người yếu dạ, lạnh bụng dùng uống phải cẩn thận. Theo tài liêu Lâm sàng thường dụng Trung dược thú sách, uống quá lâu sẽ gay hại thận.

• Bài thuốc chữa chứng yếu gan, sinh đau nhức mắt (can hư), nặng về đêm (chữa cả bí đái, phù thũng): Hạ khô thảo hoa 8g; Chích cam thảo 6g; Hương phụ 6g. Sắc uống.

Đông y Thiện Tri Thức tổng hợp