GAI
-
Tên khoa học: Boehmeria nivea (L) Gaudick, họ Gai (Urticaceae), Tên khác Gai làm bánh – Trữ ma (TQ) – Hạc co pán (Thái).
-
Bộ phận dùng: Rễ (quen gọi là củ) đã chế biến khô của cây gai, còn gọi là Trữ ma căn (Radix Boehmrmeriae). Đã được ghi nhận vào Dược điển.
-
Mô tả: Cây vừa, thân đứng, cao 1 – 2m, rễ dạng củ, cong queo, có nhiều nhựa. Từ rễ cây mọc lên nhiều thân, chồi, cành mầu nâu nhạt, có nhiều lông, vỏ thân dễ lột, tước thành sợi để bện thành dây. Lá so le, phiến lá lớn, hình trứng, đầu nhọn, mép răng cưa, mặt trên màu lục nhạt, mặt dưới trắng do có nhiều lông, phiến lá dài 10 – 16cm, rộng 8 – 14cm, cuống hơi dài. Hoa đơn tính, cùng gốc. Hoa thường tháng 5 – 7, quả tháng 8 – 10.
-
Cây gai mọc hoang và được trồng, lấy sợ làm dây, dệt tải, lá có thể làm bánh. Chỉ cần 1 đoạn thân rễ, tưới nhiều nước, cây sẽ mọc. cũng có thể dùng hạt để ươm trồng.
-
-
-
Thu hái và chế biến: Rễ (củ) thu hái quanh năm, cuối hạ đầu thu là tốt. Đào lấy rễ củ, rửa sạch, rễ bé để nguyên, rễ to thái lát, phơi sấy khô.
-
Công dụng: Theo Đông y, rễ, củ gai vị ngọt, tính lạnh, không độc vào 2 kinh Can, Tâm. Có tác dụng: an thai, cầm máu, thanh nhiệt, giải độc, lợi niệu, thông tiểu do tiểu tiện khó, acid chlorogenic trong rễ có tác dụng kháng khuẩn, diệt nấm; Theo một số tác giả rễ củ gai có tác dụng làm tăng số lượng bạch cầu. Rễ của gai còn được dùng chữa các chứng bệnh: Động thai, dọa sảy hoặc có người có tiền sử xảy thai; đi tiểu tiện ra máu, đi tiểu đục, buốt viêm niệu đạo, viêm tử cung, phụ nữ xích bạch đới; ngời ra còn chữa cả lòi dom không thụt vào, chân tay thương, phong tê thấp.
-
Lá gai cũng có tác dụng cầm máu khi bị chảy máu do dao hoặc do chấn thương.
-
Liều dùng: 10 – 20g (sắc uống). Người bị chứng tỳ, vị hư, tiêu chảy không uống.
-
-
Bài thuốc chữa động thai hoặc uống phòng cho người có tiền sử xảy thai:
-
Rễ củ gai 20g; Tang ký sinh 15g; Tô ngạnh 15g; Thục địa 10g; Ngải cứu 10g. Sắc uống 4 – 5 ngày đến khi yên thai. Trên thực tế, một mình rễ củ gai cũng đã rất có hiệu lực.
-
Đông y Thiện Tri Thức tổng hợp
