ĐƠN KIM

Tên khoa học: Bidens pilosa L, họ Cúc (Asteraceae). Còn gọi là Đơn buốt – Quỷ châm thảo (TQ) – Tử tô hoang, cương hoa thảo, rau bô binh.

Bộ phận dùng: Bộ phận trên mặt đất tươi hoặc đã chế biến khô của cây Đơn kim (herba Bidentis pilosae). Được ghi nhận vào Dược điển VN.

Mô tả cây: Cây thảo, sồng hàng năm, cao 0,5 – 1m, mọc đứng, phân nhánh nhiều, thân non có lông, có rãnh dọc. Lá mọc đối, cuống dài, thường có 3 lá chét, hình trứng nhọn, dài 4 – 6cm, rộng 1,5 – 2cm, mép răng cưa nhọn. Cụm hoa ở nách hay lá ngọn, hoa hình đầu, vòng ngoài hoa hình lưỡi màu trắng. Vòng giữa màu vàng. Quả hình thoi có 2 – 3 sừng ở đầu quả như gai nhỏ. Hoa tháng 3 – 5, quả tháng 7 – 11. Cây đơn kim mọc hoang khắp nơi.

Thu hái và chế biến: Thu hái lá, mùa hè, trước khi cây ra hoa hoặc mới ra hoa. Cắt cả cây, cách mặt đất khoảng 10cm, rửa sạch phơi khô hoặc sấy khô.

Công dụng: Theo Đông y, Đơn kim vị hơi đắng, tính mát. Vào 2 kinh Can, Thận. Có tác dụng: Mát máu, tiêu độc, tiêu viêm, sát trùng. Dùng để chữa các chứng bệnh như: Viêm họng, viêm ruột, tả lỵ, viêm trực tràng, viêm thận cấp, viêm khớp sưng tấy, dị ứng (mày đay), bệnh ngoài da mẩn ngứa, đau nhức răng. Chữa rắn cắn và các giống độc cắn.

Liều dùng: 10 – 15g sắc uống. nếu tươi thì dùng 20 – 30g. Đắp ngoài da lượng đủ dùng.

Một số ứng dụng:

• Bài số 1: Chữa viêm họng do lạnh: Đơn kim cả hoa và lá, sài đất, kim ngân hoa, sài đất, lá hung chanh, cam thảo đất, mỗi thứ khoảng 10 – 15g. Sắc uống ngày 1 thang, chia 2 lần.

• Bài số 2: Chữa đau nhức do phong thấp, dùng Đơn kim 30 – 60g, sắc nước uống chia 2 lần uống trong ngày, dùng 10 – 15ngày.

• Bài số 3: Chữa chấn thương phần mềm nhẹ, tụ máu dùng đơn kim cả lá và hoa; Lá cây đại, hai vị bằng nhau koản 15g, giã nát đắp chỗ đau, ngày 1 – 3 lần.

• Bài số 4: Chữa đau răng, sâu răng: Đơn kim cả lá và hoa, rửa sạch cho ít muối giã nhỏ đặt chỗ đau; hoặc ngâm rượu với 50g Đơn kim (khoảng 250ml rượu – hoặc theo tỷ lệ 1/5) ngậm trong miệng một lúc rồi nhổ đi.

• Bài số 5: Đau lưng do gắng sức: dùng đơn kim 150- 180g, rửa sạch sắc lấy nước, thêm 250g Đại táo, đường đỏ và chút rượu trắng nấu cho chín nhừ, chia làm 4 đến 5 lần uống trong ngày.

• Bài số 6: Mẩn ngứa do dị ứng thời tiết: Đơn kim 100 – 200g nấu với 4 đến 5 lít nước dùng để tắm và lấy bã xát kỹ lên vết mẩn ngứa.