BÁCH HỢP
- Tên khoa học Lilium brownie F. E. Brown var colchesteri Wilson: Bách hợp hoa trắng, họ Hành (Liliaceae). Tên khác là Cây tỏi rừng.
- Bộ phận dùng: Thân hành, vảy (tép của dò, còn gọi là củ) đã chế biến khố của cây bách hợp. Được ghi vào Dược điển VN (1983).
- Mô tả: Cây bách hợp hoa trắng là cây cỏ sống lâu năm cao 60 – 90cm. Lá mọc so le, phiên lá nhẵn, hình mũi mác, dài 2 – 15cm, rộng 0,5 – 3,5cm, gân song song. Hoa tự mọc ở đầu ngọn gồm 2 – 6hoa lớn,, hình loa kèn dài 14 – 16cm, 6 cánh màu trắng hoặc hơi hồng, cuống dài 3 – 4cm. Hoa thơm về đêm. Quả nang, hình trứng dài mở theo 3 van và chữa nhiều hạt dẹt. Cây bách hợp mọc hoang trồng bằng giò như trồng hành tỏi, sau 1 năm được thu hoạch. Muốn được dò to, cần ngắt hết hoa.
- Thu hái chế biến: mùa thu – đông sau khi hoa nở, cây khô héo thì đào lấy dò, rửa sạch đất cát, tách rời từng tép. Đem đồ qua hơi nước hoặc nhúng vào nước sôi cho vừa chín tái đem phơi hay sấy khô.
- Bách hợp không mùi, vị hơi đắng, nhày nhớt. Loại bách hợp tép thịt dày, chắc khô, rời từng cái một, cứng nhưng dễ gãy, màu trắng ngà, vị hơi đắng, nhày nhớt không tê lưỡi là tốt: Loại 1: Màu trắng ngà; Loại 2: màu vàng sẫm. Tránh nhầm lẫn với Củ cây Tỏi voi, còn gọi là cây lao kèn đỏ, tép to, mỏng, ăn vào gây nôn.
- Bách hợp không mùi, vị hơi đắng, nhày nhớt. Loại bách hợp tép thịt dày, chắc khô, rời từng cái một, cứng nhưng dễ gãy, màu trắng ngà, vị hơi đắng, nhày nhớt không tê lưỡi là tốt: Loại 1: Màu trắng ngà; Loại 2: màu vàng sẫm. Tránh nhầm lẫn với Củ cây Tỏi voi, còn gọi là cây lao kèn đỏ, tép to, mỏng, ăn vào gây nôn.
- Công dụng: Theo Đông y, bách hợp vị đắng, tính hơi lạnh vào hai kinh Tâm và Phế. Có tác dụng nhuận phổi, chữa ho, định tâm, an thần, thanh nhiệt (hạ sốt), lợi đại tiểu tiện. Dùng chữa ho lao, nôn ra máu,, hư phiền, hồi hộp, tim đập nhanh, mạnh, phù thũng.
- Liều dùng: 4,5g – 9g sắc uống. Có thể tẩm mật ong (cứ 10kg bách hợp thì tẩm với 625g mật ong) sao nhẹ lửa tới khi không dính tay là được.
- Lưu ý: Người trúng hàn không được dùng.
- Liều dùng: 4,5g – 9g sắc uống. Có thể tẩm mật ong (cứ 10kg bách hợp thì tẩm với 625g mật ong) sao nhẹ lửa tới khi không dính tay là được.
- Một số bài thuốc ứng dụng:
- Bài 1: Chữa các chứng bệnh sốt nóng nhưng chưa dứt, người khó chịu, mất ngủ, thần kinh suy nhược, hoảng hốt lo sợ: Bách hợp 6g; Tri mẫu 4g. Sắc uống.
- Bài 2: Chữa ho hen có đờm, miệng khô, khan tiếng: bách hợp 6g; Khoản đông hoa 15g. Nghiền mịn, luyện với mật ong, làm thành viên, uống sau khi ăn trong 5 ngày.
- Bài 3: Bách hợp; Địa hoàng thang chữa sốt nóng, lo phiền mất ngủ: Bách hợp 18g; Sinh địa 18g. Sắc uống.
- Bài 1: Chữa các chứng bệnh sốt nóng nhưng chưa dứt, người khó chịu, mất ngủ, thần kinh suy nhược, hoảng hốt lo sợ: Bách hợp 6g; Tri mẫu 4g. Sắc uống.
Đông y Thiện Tri Thức tổng hợp
