NHỮNG BÀI THUỐC BỔ KHÍ - phần 1
Bài thuốc bổ khí là những bài thuốc chữa hội chứng khí hư biểu hiện chủ yếu là Phế khí hư (ho, khó thở, cơ thể mệt mỏi, tiếng nói nhỏ, sắc mặt tía nhợt) hoặc tỳ khí hư (chân tay mệt mỏi, ăn kém, rối loạn tiêu hóa hoặc sa các tạng phủ như sa tử cung, sa dạ dày, thoạt vị bẹn.
- TỨ QUÂN TỬ THANG
- Thành phần gồm Nhân sâm hoặc Đảng sâm 8 – 12g; Phục linh 12g; Bạch truật 8 – 12g; Chích thảo 4 – 8g
- Cách dùng: Tán bột mịn, mlần uống 8 – 12g,. Có thể làm thang sắc nước uống.
- Tác dụng: Ích khí, kiện tỳ, dưỡng vị.
- Giải: Bài thuốc còn gọi là tứ vị thang; Kiện tỳ ích khí thang. Đây là bài thuốc thường dùng chữ chứng tỳ vị khí hư tron gbài: Nhân sâm hay Đảng sâm tính ngọt ôn kiện tỳ, ích khí dưỡng vị là chủ được; Bạch truật vị đắng ôn kiện tỳ táo thấp; Phục linh ngọt nhạt hợp với Bạch truật để kiện tỳ thẩm thấp, tăng cường chức năng vận hóa của tỳ vị; Cam thảo ngọt ôn, bổ trung hòa vị. Cá vị thuộc hợp lại tính dược ngọt ôn có tác dụng ích khí kiện tỳ dưỡng vị.
- Ứng dụng trên lâm sàng: Đây là bài thuốc để bổ trung khí, kiện tỳ vị, nhiều bài thuốc chữa những rối loạn tiêu hóa biểu hiện tỳ khí hư nhược đều dùng bài thuốc này gia giảm:
- Nếu tỳ vị hư nhược kiêm có khí trệ như ợ hơi, vùng thượng vị đầy tức gia thêm Trần bì để lý khí hóa trệ gọi là bài Dị Công Tán (tiểu nhi dược chứng trực quyết) thường dùng chữa chứng rối loạn tiêu hóa, ăn kém, đầy bụng kết quả tốt.
- Nếu Tỳ vị khí hư có đàm thấp triệu chứng là ho có đàm, nhiều đàm trắng trong, khó thở, thường gặp trong bệnh viêm phế quản mạn gia thêm trần bì; bán hạ chế để lý khí hóa đàm gọi là Lục quân tử thang (y học chính truyền). Trường hợp viêm phế quản mạn tính gia thêm Tử uyển, Khoản đông hoa, bạch tiền, Bối mẫu để giáng khí hóa đàm chỉ khái.
- Trường hợp Tỳ vị hư kiêm hàn thấp có triệu chứng đầy bụng đau, ợ hơi hoặc nôn, tiêu chảy, rêu lưỡi trắng dày nhớt gia Trần bì, Chế bán hạ, Mộc hương, Sa nhân để hành khí chỉ thống, giàng nghịch hóa đám, gọi là bài Hương sa Lục Quân tử thang (Hòa tễ cục phương). Trên lâm sàng thường dùng chữa viêm loét dạ dày, hành tá tràng thể hư hàn có hội chứng hàn thấp trệ ở trung tiêu có kết quả tốt.
- SÂM LINH BẠCH TRUẬT TÁN (HÒA TỄ CỤC PHƯƠNG)
|
Đảng sâm |
80 g |
Bạch linh |
80 g |
|
Bạch truật |
80 g |
Sơn dược |
80 g |
|
Chích cam thảo |
80 g |
Sao Biển đậu |
40 g |
|
Liên nhục |
40 g |
Ý dĩ nhân |
40 g |
|
Sa nhân |
40 g |
Cát cánh |
40 g |
Có bài gia thêm Trần bì hoặc gia thêm Đại táo.
- Cách dùng: Tất cả tán bột mịn, mỗi lần uống 8 – 12g với nước sôi hoặc làm thuốc thang sắc nước uống.
- Tác dụng: Bổ khí kiện tỳ, thẩm thấp hòa vị, lý khí hóa đàm.
- Chủ trị: Dùng chữa cá bệnh rối loạn tiêu hóa kéo dài, viêm đại tràng mạn tính, ăn kém tiêu chảy hoặc trường hợp viêm cầu thận mạn thuộc thể tỳ hư hoặc trường hợp bị lao phổi, hoa đàm nhiều chán ăn, cơ thể mệt mỏi thuộc thể tỳ phế khí hư, dùng bài thuốc này đều có kết quả tốt.
- CỐM BỔ TỲ (Khoa Nhi viện Đông y Hà nội)
- Thành phần gồm Bạch biển đậu sao 200g; Ý dĩ nhân sao 200g; Hoài sơn sao 200g; Đảng sâm sao 200g; Cốc nha 100g; Liên nhục (bỏ tim) 100g; Nhục khấu 30g; Trần bì 30g; Sa nhân 30g.
- Cách dùng: Trần bì, Sa nhân ,Nhục khấu sắc nước, các vịkhác tán bột mịn hòa nước thuốc cùng ít mật đường làm thành dạng cốm.
- Tác dụng Chủ yếu là kiện tỳ, hành khí, tiêu thực; chữa trị trẻ em bị suy dinh dưỡng, rối loạn tiêu hóa kéo dài có kết quả tốt.
Bài viết có tính tham khảo không thay thế cho sự khám và điều trị của thày thuốc.
Đông y Thiện Tri Thức tổng hợp
