QUYẾT MINH (hạt)

• Tên khoa học: Cassia tora L. họ Vang (Caesalpiniaceae); Còn gọi là Cây Muồng ngủ - Cây Đậu ma – Quyết minh tử.

• Bộ phận dùng: Hạt già chế biến khô của cây thảo quyết minh. Được ghi nhận vào Dược điển VN và TQ.

• Mô tả: Cây quyết minh là một cây nhỏ, cao 0,3 – 0,9m. Lá mọc so le, lá kép lông chim chẵn, gồm 2 – 4 đôi lá chét. Lá chét hình trứng ngược, phía đầu lá nở rộng ra, dài 3 – 5cm, rộng 1,5 – 2,5cm. Hoa mọc 1 – 3cái ở kẽ lá, hoa nhỏ màu vàng tươi. Mùa hoa tháng 8 – 10. Quả loại đậu, hình trụ, dài 8 – 14cm, đường kính 4mm, trong chứa độ 8 – 20hạt, cũng hình trụ vát ngắn 5 – 7mm, đường kính độ 2mm, hai đầu đáy vát chéo giống như viên đá lửa, màu nâu xám bóng, xếp thành một hàng dọc. Mùa quả già tháng 10 – 12.

  • Cây mọc hoang ở khắp nơi trong nước ta.

• 

• Thu hái và chế biến: Mùa thu hái tháng 10 – 12, khi quả già, bắt đầu đen vỏ ngoài, lác đác có một vài quả nứt thì cắt cả cây đem về phơi, đập lấy hạt, sàng sảy, loại bỏ tạp chất rồi lại phơi cho thật khô.

  • Quyết minh không mùi, vị nhạt, hơi đắng có chất nhớt. Loại quyết minh hạt già, khô, chắc màu nâu xám bóng, không mốc mọt, không lẫn hạt lép và tạp chất là tốt..

• Công dụng: hạt Quyết minh vị mặn, tính bình vào 2 kinh Can, Thận. Có tác dụng thanh can, ích thận (làm mát gan, lợi thận), thanh can hỏa (trừ nóng trong gan) trừ phong nhiệt, làm sáng mắt, nhuận tràng, thông tiện. Dùng chữa các chứng bệnh mắt nhìn không rõ, có màng mộng, nhức đầu do can nhiệt (nóng trong gan), mắt đỏ sưng đau, đại tiện táo bón: dùng ngoài da (ngâm rượu) chữa hắc lào.

Anthraglucosid trong hạt quyết minh có tác dụng tăng sự co bóp của ruột, với liều nhỏ giúp sự tiêu hóa được dễ dàng, với liều trung bình có tác dụng làm nhuận tràng, liều cao có thể gây tẩy. DÙng ngoài có tác dụng chữa hắc lào. Rang vàng hay rang đen giảm bớt hoặc mất Anthraglucosid không có tác dụng nhuận tràng hay tẩy nữa.

• Liều dùng: 5 – 10g, dùng sống hay sao tán thành bột hay hãm, sắc uống. Nếu sao thì đun lửa nhẹ, cho tới khi bốc mùi thơm, lấy ra để nguội sắc uống hoặc có thể sao hơi cháy xém cho thơm, tán bột hãm uống hàng ngày thay cho cà phê.

  • Có nơi còn dùng lá thảo quyết minh làm thuốc nhuận tràng thay phan tả diệp (vì 2 cây cùng thuộc giống Cassia).

  • Lưu ý: Người bị tiêu chảy không được dùng.

• Bài thuốc chữa chứng bệnh nhức đầu, mắt đỏ sưng đau do phong nhiệt (cảm sốt):

Quyết minh tử	10g	Mộc lặc	4g
Thược dược	4g	Hoàng cầm	4g
Khương hoạt	4g	Cam thảo	4g
Thạch quyết minh	10g	Cúc hoa	8g
Mạn kinh tử	4g	Xuyên khung	4g

Tán thành bột. Uống 5g/lần x 2 – 3 lần/ngày.

• Bảo quản nơi khô ráo, tránh sâu mọt, kiểm tra thường xuyên tránh mốc.

Đông y Thiện Tri Thức tổng hợp