CÁC PHƯƠNG THUỐC BỔ ÍCH – PHẦN 5

Thuốc bổ ích còn gọi tắt là thuốc bổ là phương pháp chữa “ bổ cái hư” và “ích cải tổn” là một trong những phương pháp chữa bệnh.

Thuốc này có tác dụng bổ sung những gì không đủ về âm dương, khí huyết, âm tinh, tân dịch, điều chỉnh hoặc cải thiện một vài chức năng sinh lý bị suy thoái qua phương pháp phù trợ chính khí để khử trừ tà bệnh. Thuốc bổ không phải là linh dược vạn ứng để có bệnh thì chữa – không bệnh thì cường thân – Các loại thuốc đều theo chỉ chứng lâm sàng mà có phạm vi thích ứng nhất định.

Chúng tôi xin giới thiệu một số phương thuốc bổ ích khí được tổng hợp từ nhiều nguồn giúp bạn đọc có thêm tài liệu nghiên cứu và tham khảo (tiếp)

LỤC VỊ ĐỊA HOÀNG HOÀN (Phụ Tri bá địa hoàng hoàn, Kỷ cúc địa hoàng hoàn, Minh mục địa hoàng hoàn, Đại bổ nguyên tiễn – Tiểu nhi dược chứng trực quyết)

• Cách dùng: Liều lượng trên dùng làm thuốc hoàn luyện với mật làm hoàn, dùng ngày 8 – 16g, chia 2 lần uống với nước muối nhạt. Trong lâm sàng cũng có thể dùng làm thuốc thang, sắc chia 2 lần uống trong ngày.
• Tác dụng: Tư bổ âm của can thận. Chữa các chứng trong quá trình mắc bệnh mạn tính thấy can thận bất túc, thận âm khuy tổn, lưng đầu gối đau thắt, hoa mắt, ù tai, di tinh, tiêu khát và trẻ em phát dục không tốt. Hiện nay trên lâm sàng có thể thấy triệu chứng can thận âm hư như đường tiế niệu cảm nhiễm mạn tính, nước đái đường, huyết áp cao và thần kinh suy nhược thường lấy bài thuốc này làm cơ sở rồi gia giảm thêm.
• Giải: đặc điểm của bài thuốc này là bổ trung ngẫu tả mà bổ âm là chính. Dùng Thục địa để tư âm bổ thận thêm tinh tích tủy mà sinh huyết, Sơn thù ôn bổ can thận, thu sáp tinh khí. Sơn dược kiện tỳ kiêm trị di tinh, di niệu là Tam bổ trong bài thuốc nhưng lấy Thục địa bổ thận làm chính; Sơn thù bổ can, Sơn dược bổ thận làm phụ nên liều lượng Thục địa gấp đôi vị kia. Đan bì lương huyết thanh nhiệt mà tả hỏa ở can thận. Trạch tả, Phục linh lợi thủy thấm thấp là Tam tả của bài thuốc này. Do bài này bổ là chính nên liều lượng các vị tả ít, tuy nhiên liều lượng có thể thay đổi tùy vào tình hình thực tế trên lâm sàng. Nếu dùng để ích thận âm có thể theo liều lượng định sắn là được, nếu chữa di tinh, đầu váng, nên tăng thêm liều lượng Sơn thù và Sơn dược, nếu âm hư kèm thêm huyết nhiệt hỏa vượng thì tăng thêm liều lượng Đan bì, đổi Thục địa thành Sinh địa, nếu thận hư phù thũng nước hoặc bị thấp nhiệt, tiểu tiện đau rát thì gia nhiều Trạch tả, Phục linh.
• Cách gia giảm: Bài này là phương thuốc cơ sở của bổ thận tư âm, trong lâm sàng thấy triệu chứng âm hư, thường dùng bài này gia giảm thêm. Nếu thấy triệu chứng can huyết hư thì gia thêm Đương quy, Bạch thược (tức Quy thược địa hoàng hoàn) để dưỡng huyết nhu can, nếu kèm theo phế thận khí hư, ho thở mạnh thì gia thêm Nũ vị hoặc gia thêm mạch môn để liễm phế nạp thận… Một vài vị thuốc có công dụng tương tự có thể thay thế như Thủ ô thay được Địa hoàng, Ngũ vị, Câu kỷ tử, Tho thy tử tùy theo bệnh tình có thể thay thế Sơn thù…
• Phụ phương:
  • Tri bá địa hoàng hoàn: Còn gọi là Tri bá bát vị hoàn tức là Lục vị địa hoàng hoàn gia Tri mẫu, Hoàng bá mỗi vị 2 lạng. Có tác dụng tư âm tả hỏa, thích hợp với các chứng âm hư hỏa vượng, xương nhức ra mồ hôi trộm, họng đau, thăng hỏa miệng khô lưỡi táo, hiện nay các chứng đi đái ra máu cấp tính, cảm nhiễm đường tiết niệu mạn tính thường dùng bài thuốc này gia giảm điều huyết, chứng sau có thể phối hợp với vác vị thanh nhiệt giải độc và thủy thông lâm. Liều lượng giống với Lục vị địa hoàng hoàn.
  • Kỹ cúc địa vị hoàng hoàn: Tức lục vị địa hoàng hoàn gia Câu kỷ tử, bạch cúc hoa mỗi thứ 3 lạng. Trị can thận bất túc, đầu váng mắt hoa, thị lực giảm sút. Chữa bệnh huyết áp cao lúc thấy âm hư dương bốc cugx dùng bài này để trị. Liều lượng cũng giống với Lục vị địa hoàng hoàn.
  • Minh mục địa hoàng hoàn: tức Lục vị địa hoàng hoàn gia Đương quy, Bạch thược, Câu kỷ tử, Cúc hoa, bạch tật lê, Thạch quyết minh. Tác dụng sáng mắt, tử bổ can thận, tiêu tán phong nhiệt, chữa các chứng trong mắt khô, quáng gà, nhìn vật thể lờ mờ không rõ, với những bệnh huyết áp cao thấy triệu chứng âm hư dương bốck cũng dùng được. Liều lượng giống với Lục địa hoàng hoàn.
  • Đại bổ nguyên tiến: Tức Lục vị địa hoàng hoàn bỏ Phục linh, Trạch tả, Mẫu đơn gia Cẩu kỷ, Đỗ trọng, Đảng sâm, Chích cam thảo, Đương quy. Do bài thuốc này giảm đi Tam tả của Lục vị địa hoàng hoàn mà gia thêm Đậu kỹ, Đỗ trọng để bổ ích can thận; Đảng sâm, Cam thảo để bổ khí; Đương quy bổ huyết, bổ lực so với Lục vị địa hoàng hoàn thì mạnh hơn, thích hợp với chứng thận hư mà vô nội nhiệt và đàm thấp.

Bài viết có tính tham khảo không thay thế cho sự khám và điều trị của thày thuốc.

Đông y Thiện Tri Thức tổng hợp