NHỮNG BÀI THUỐC HOẠT HUYẾT – phần 8
Bài thuốc Hoạt huyết chữa chứng xuất huyết, huyết ứ do nguyên nhân khác nhau mà hội chứng ứ huyết, xuất huyết có khác nhai, ví dụ như bệnh nhiễm sốt cao, bụng dưới đầy đau, tiểu tiện không lợi, đại tiện phân đen, khí hư, huyết trệ, kinh mạch không thông… Tùy tình hình bệnh lý khác nhau mà dùng các bài thuốc hoạt huyết, khu ứ thích hợp.
Chúng tôi xin giới thiệu một số bài thuốc Hoạt huyết để bạn đọc tham khảo
- THẤT TIÊU TÁN (Hòa tễ cục phương)
- Thành phần gồm Ngũ linh chi; Bồ hoàng lượng bằng nhau.
- Cách dùng: Thuốc tán bột mịn trộn đều. Mỗi lần uống 8 – 12g, dùng bao vải bọc thuốc sắc nước chia 2 lần trong ngày hoặc sắc với lượng dẫm và nước bằng nhau để uống.
- Tác dụng: Hoạt huyết tán ứ, tán kết chỉ thống.
- Giải: Ngũ linh chi dùng sống có tác dụn thông lợi huyết mạch, hành huyết chỉ thống; Sinh Bồ hoàng phá huyết chỉ thống, gia thêm dẫm có tác dụng giảm bớt tính tanh táo của Ngũ linh chi và tăng thêm tính tán ứ, chỉ thống.
- Ứng dụng trên lâm sàng: bài thuốc thường dùng để hoạt huyết hóa ứ chỉ thống, những trường hợp bụng dưới đau do huyết ứ tích trệ, đau kinh, tắt kinh, đau bụng sau khi sinh đều dùng được. Thường dùng bài này gia thêm các vị Đơn sâm, Xích thược đểtăng tgác dụnghoạt huyết, nếu đau nhiều gia Nhũ hương, Một dược. Nếu huyết ứ do hư hàn gia Đương quy, Xuyên khung, Ngải diệp để bổ huyết, hoạt huyết tán hàn.
- Trường hợp khí trệ gia Thanh bì, Hương phụ, tiểu hồi để hành khí tiêu trệ.
- Trường hợp kèm huyết hư gia Tứ vật thang để dưỡng huyết.
- Bài thuốc có thể dùng trị các chứng đau tức ngực do thiếu máu cơ tim hoặc co thắt động mạch vành, đau bao tử thuộc huyết ứ trệ đều có kết quả nhất định.
- Có trường hợp dùng bài thuốc này kết hợp với bài Giao Ngãi Tứ vật thang bỏ Cam thảo ( trong đó Ngũ linh chi 16 – 20g; Bồ hoàng 16 – 20g, bài Tứ vật trọng dụng dùng Sinh địa hoàng) kết hợp với thuốc kháng sinh trị có thai ngoài tử cung có kết quả tốt.
- Có trường hợp dùng bài này gia Xuyên khung, Đào nhâ, Hồng hoa, Xích thược, Uất kim trị chứng đau co thắt động mạch vành có kết quả tốt.
- SINH HÓA THANG (Cảnh nhạc toàn thư)
- Thành phần: Đương quy 32g; Đào nhân 12g; Xuyên khung 12g; Chích thảo 2g; Bào khương 2g;
- Cách dùng: Sắc nước uống hoặc cho thêm ít rượu sắc.
- Tác dụng: Hoạt huyết hóa ứ, ôn kinh chỉ thống.
- Giải: Bài thuốc được dùng chữa chứng huyết hư, ứ trệ sau đẻ, bụng dưới đau do hàn. Trong bài Đương quy liều cao có tác dụng bổ huyết, hoạt huyết, hóa ứ, sinh tân là chủ dược; Xuyên khung, Đào nhân hoạt huyết hóa ứ; Bào khương ôn kinh chỉ thống; Chích thảo điều hòa các vị thuốc; Dùng rượu để gia tăng tác dụnghoạt huyết, tiêu ứ.
- Ứng dụng trên lâm sàng: bài thuốc được dùng cho sản phụ sau khi sinh, máu xấu không ra hết, đau bụng vì bài thuốc tính ôn cho nên dùng thích hợp với chứng hư hàn
- Trường hợp có cục ứ huyết đau bụng nhiều gia Bồ hoàng, Ngũ linh chi; Diên hồ sách để hóa ứ, chỉ thống.
- Trường hợp hư hàn Nhục quế để ôn kinh tán hàn.
- Nếu huyết ứ sinh nhiệt gia Đơn sâm, Xích thược để thanh nhiệt lương huyết, hoạt huyết hóa ứ.
- Bài này dùng cho sản phụ sau khi sinh đẻ, có tác dụng làm giảm đau bụng do co bóp tử cung đồng thời có tác dụng kích thích tăng sữa cho người mẹ.
- ĐÀO HỒNG TỨ VẬT THANG (Y TÔNG KIM GIÁM)
- Thành phần: Đương quy 12g; Xuyên khung 6 – 12g; Sinh địa 12 – 20g; Xích thược 8 – 12g; Đào nhân 8 - 12g; hồng hoa 4 – 12g;
- Cách dùng: Sắc nước uống, ngày một thang chia 2 lần.
- Tác dụng: hoạt huyết, điều kinh.
- Giải: Bài thuốc này là tứ vật thang gia Đào nhân, Hồng hoa. Trong bài này Đương quy, Sinh địa dưỡng huyết; Xích thược, Xuyên khung phối hợp cới Đào nhân, Hồng hoa để phá huyết ứ, đó là bài thuốc căn bản để hoạt huyết điều kinh.
- Trên lâm sàng là bài thuốc căn bản để hoạt huyết điều kinh chữa chứng rối loạn kinh nguyệt, đau bụng kinh, trên lâm sàng hay gia giảm liều dùng:
- Nếu trường hợp huyết nhiệt gia Đơn bì, Liên kiều, Địa cốt bì.
- Nếu đau bụng gia Diên hồ sách, Hương phụ chế, Thanh bì để hành khí hoạt huyết.
Bài viết có tính tham khảo không thay thế cho sự khám và điều trị của thày thuốc.
Đông y Thiện Tri Thức tổng hợp
