Y HỌC CỔ TRUYỀN ĐIỀU TRỊ ĐÁI RA MÁU, TIỂU ÍT, TIỂU KHÓ VÀ BÍ TIỂU

1. Đái ra máu là một chứng do nhiều nguyên nhân bệnh ở đường tiết niệu gây ra: viêm đường tiết niệu, sỏi đường niệu, lao thận u bàng quang, u thận…được miêu tả trong phạm vi chứng ngũ lâm, niệu huyết của y học cổ truyền. Phân loại theo nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị.

1. ĐÁI RA MÁU DO VIÊM NHIỄM CẤP TÍNH ĐƯỜNG TIẾT NIỆU

Viêm cầu thận cấp, viêm bàng quang cấp…được gọi là tâm hỏa vọng động, nhiệt dịch xuống tiểu trường gây đái ra máu.

• Triệu chứng: gồm triệu chứng nhiễm trùng, đường tiết niệu đái ra máu, miệng khát, sốt, mặt đỏ, ngủ ít, hay mê, mạch hồng sác.

• Phương pháp điều trị: Thanh tâm hỏa, thanh nhiệt giải độc, lương huyết chỉ huyết.

• Bài thuốc 1

Lá tre	16g	Cỏ nhọ nồi	16g
Sinh địa	12g	Tam thất	4g
Cam thảo đất	12g	Kim ngân	16g
Mộc hương	12g

Bài 2: TIỂU KẾ ẨM TỬ

Sinh địa	20g	Bồ hoàng sao	12g
Tiểu kế	12g	Đạm trúc diệp	12g
Hoạt thạch	16g	Ngẫu tiết	12g
Mộc thông	12g	Đương quy	6g
Trích thảo	6g	Sơn chi	12g

Gia thêm Kim ngân, liên kiều, bồ công anh…là thuốc thanh nhiệt giải độc. Châm tả các huyệt Thần môn, Nội quan, thái xung, nhiên cốc, Quan nguyên, Tam âm giao.

2. ĐÁI RA MÁU DO VIÊM NHIỄM MẠN TÍNH ĐƯỜNG TIẾT NIỆU

Viêm bàng quang mạn, lao thận… gọi là thể âm hư hỏa động.

• Triệu chứng: gồm các triệu chứng nhiễm trùng mạn tính ở đường tiết niệu kèm thêm với nước tiểu đỏ, khát nước, họng khô, chất lưỡi đỏ rêu ít, mạch tế sác.

• Phương pháp điều trị: tư âm thanh nhiệt chỉ huyết.

• Bài thuốc 1

Sinh địa	12g	Kỷ tử	12g
Thạch hộc	12g	Cỏ nhọ nồi	16g
Sa sâm	12g	Rễ cỏ tranh	12g
Mạch môn	12g	Trắc bá diệp	12g
A giao	8g

Bài 2: ĐẠI BỔ ÂM HOÀN GIẢM

Hoàng bá	12g	Cỏ nhọ nồi	16g
Tri mẫu	8g	Rễ cỏ tranh	12g
Thục địa	16g	Chi tử sao đen	8g
Quy bản	12g

Ngày uống 1 thang.

Châm bình bổ bình tả các huyệt Quan nguyên, tâm du, Thận du, Tam âm giao, Khúc cốt…

3. ĐÁI RA MÁU DO SỎI ĐƯỜNG TIẾT NIỆU, SANG CHẤN (THỂ HUYẾT Ứ)

• Triệu chứng: đái ra máu và cá triệu chứng cơn đạu quặn thận do sỏi.

• Phương pháp: hoạt huyết chỉ huyết (khứ ứ chỉ huyết).

• Bài thuốc

Đan sâm	12g	Cỏ nhọ nồi	16g
Ngưu tất	12g	Huyết dư	12g
Ích mẫu	12g	Bách thảo xương	4g
Uất kim	12g	Ngẫu tiết	16g
Chỉ thực	6g

Châm Quan nguyên, Khí hải, Trung cực, Thận du, Huyết hải, Tam âm giao.

4. ĐÁI RA MÁU KÉO DÀI DO CÁC NGUYÊN NHÂN TOÀN THÂN KHÁC (TỲ KHÔNG THỐNG HUYẾT)

• Triệu chứng: tiểu tiện nhiều lần có lẫn máu, ăn không ngon, mệt mỏi, sắc mặt vàng, chất lưỡi nhạt, rêu lưỡi bệu, mạch hư nhược.

• Phương pháp: kiện tỳ chỉ huyết (ích khí liễm huyết, ích khí nhiếp huyết).

• Bài thuốc:

Hoài sơn	12g	Thục địa	12g
Đảng sâm	16g	Cỏ nhọ nồi	16g
Bạch truật	12g	Trắc bá diệp	12g
Thạch hộc	12g	Ngải cứu	12g
Ngẫu tiết sao đen	12g

Bài 2: BỔ TRUNG ÍCH KHÍ THANG GIA GIẢM

Hoàng kỳ	12g	Sài hồ	12g
Bạch truật	12g	Thăng ma	8g
Đảng sâm	12g	Cỏ nhọ nồi sao	16g
Đương quy	8g	Ngải cứu sao	12g
Cam thảo	6g	Xích thạch chi	12g
Trần bì	8g	Ngẫu tiết sao	12g

Cứu các huyệt Tỳ du, Thận du, Quan nguyên, Trung cực, túc tam lý, Tam âm giao.

2. TIỂU TIỆN ÍT, KHÓ VÀ BÍ TIỂU

• Số lượng nước tiểu ít, bài xuất ít và khó, bí tiểu tiện là một chứng bệnh được miêu tả trong phạm vi chứng long bế của y học cổ truyền (long là đái dắt, nước tiểu nhỏ giọt, ngắn ít, bế; buồn đi tiểu mà không ra, bệnh thể cấp)

• Nguyên nhân gây ra chứng bệnh do 2 loại hư và thực khác nhau. Thực do thấp nhiệt (viêm đường tiết niệu), ứ huyết (sỏi đường tiết niệu, sang chấn); hư do công năng của thận bị giảm sút không khí hóa được bàng quang hoặc do tân dịch giảm, thận âm hư nên nước không xuống bàng quan để bài tiết ra ngoài.

1. DO NHIỄM KHUẨN ĐƯỜNG TIẾT NIỆU (THẤP NHIỆT Ở HẠ TIÊU)

• Triệu chứng: đái ít, đí buốt, đái dắt và các triệu chứng của hội chứng nhiễm trùng như khát nước, sốt, miệng đắng, rêu lưỡi vàng, chất lưỡi đỏ, mạch sác.

• Phương pháp: thanh nhiệt lợi thấp.

• Bài thuốc

Dùng dành dành 7 quả; Tỏi 1 củ; Giã nát đắp vào rốn.

Bài 2:

Vỏ núc nác	12g	Rau má	20g
Thạch hộc	12g	Nhục quế	4g
Quả dành dành	12g

Uống mỗi ngày 1 thang, nếu nặng có thể uống 2 thang/ngày.

Bài 3: BÁT CHÍNH TÁN

Mộc thông	12g	Biển súc	12g
Sa tiền tử	12g	Hoạt thạch	12g
Cù mạch	12g	Trích cam thảo	6g
Sơn chi tử	12g	Đại hoàng	8g

Ngày dùng một thang.

Châm tả các huyệt Quan nguyên, Khí hải; Trung cực; Tam âm giao, Huyết hải.

2. DO SỎI ĐƯỜNG NIỆU, SANG CHẤN

• Triệu chứng: đau vùng hạ vị dữ dội, đái ra máu, có khi bí đái.

• Phương pháp: Hoạt huyết lợi tiểu.

• Bài thuốc dùng Bát chính thang kiêm Kim tiền thảo 40g và tam thất 4 – 6g.

3. DO THẬN HƯ KHÔNG KHÍ HÓA ĐƯỢC BÀNG QUANG

• Triệu chứng: thường gặp ở người già đi tiểu từng giọt không hết, rặn kém, nặng hơn thì bí tiểu, sắc mặt trắng nhợt, toàn thân yếu, lưng lạnh, lưng gối mỏi, sợ lạnh, tay chân lạnh, mạch trầm tế.

• Phương pháp: ôn bổ thận dương (bổ thận ôn dương), lợi khiếu

• Bài thuốc:

Cao ban long	20g	Nhục quế	4g
Bông mã đề	12g	Rễ cỏ tranh	12g

Bài 2: TẾ SINH THẬN KHÍ HOÀN GIA GIẢM

Thục địa	12g	Đan bì	8g
Sơn thù	8g	Nhục quế	4g
Hoài sơn	12g	Phụ tử chế	8g
Phục linh	8g	Ngưu tất	12g
Trạch tả	8g	Sa tiền tử	12g

Nếu kèm thêm tỳ hư người mệt, thở gấp, mệt mỏi bỏ thục địa, thêm Hoàng kỳ 12g, Đảng sâm 16g, thăng ma 4g.

Bài 3: HƯƠNG NHUNG HOÀN

Xạ hương	0,4g	Trầm hương	4g
Lộc nhung	4g	Nhục thung dung	12g
Phụ tử chế	12g	Thục địa	12g
Phá cố chỉ	12g	Đương quy	12g

Tán bột làm viên, uống mỗi ngày 5 – 10g.

Cứu các huyệt Quan nguyên, khí hải, mệnh môn, thân du, Trung cực, Tam âm giao.

Bài viết có tính tham khảo không thay thế cho sự khám và điều trị của thày thuốc.

Đông y Thiện Tri Thức tổng hợp.