NGUYÊN NHÂN, TRIỆU CHỨNG VÀ PHƯƠNG PHÁP CHỮA VIÊM CẦU THẬN MẠN TÍNH THEO Y HỌC CỔ TRUYỀN

Viêm cầu thận mạn tính là một bệnh được miêu tả thuộc phạm vi chứng phù thũng (thể âm thủy) trong y học cổ truyền.

Phong tà, hàn thấp gây chứng phù thũng cấp tính (dương thủy), lâu ngày vì mệt nhọc, cảm nhiễm, ăn uống không cẩn thận, bệnh không khỏi hay tái phát, làm giảm sút công năng vận hóa thủy thấp của tỳ và công năng khí hóa thủy thấp của thận gây ứ nước đọng thành chứng phù thũng mạn tính (âm thủy).

THỂ TỲ DƯƠNG HƯ

Triệu chứng: phù ít không rõ ràng, phù ở mí mắt, sắc mặt xanh, thở gấp, tay chân mỏi mệt, ăn kém hay đầy bụng, phân nhão, tiểu tiện ít, chất lưỡi rệu có vết răng, chân tay lạnh, mạch hoãn.
Phương pháp điều trị: ôn bổ tỳ dương lợi niệu.
Bài thuốc:

Ý dĩ	30g	Gừng khô	8g
Củ mài	20g	Đại hồi	8g
Biển đậu	20g	Đăng tâm	4g
Mã đề	20g	Đậu đỏ	20g
Nhục quế	4g

Bài 2: THỰC TỲ ẨM:

Phụ tử chế	8g	Mộc hương	8g
Can khương	4g	Bạch truật	12g
Thảo quả	8g	Đại phúc bì	8g
Cam thảo	4g	Mộc quả	8g
Hậu phác	8g	Phục linh	16g

Bài 3: VỊ LINH THANG GIA GIẢM

Quế chi	6g	Phục linh bì	12g
Thương truật	12g	Trạch tả	12g
Hậu phác	6g	Ý dĩ	16g
Xuyên tiêu	4g	Sa tiền	20g

Cứu các huyệt Tỳ du, Vị du, Túc tam lý, Tam tiêu du, Thủy phân.

THỂ THẬN TỲ DƯƠNG HƯ

Triệu chứng: phù không rõ ràng, phù ít kéo dài (nhất là 2 mắt cá chân), bụng chướng, nước tiểu ít, sắc mặt trắng xanh, lưỡi rệu, mệt mỏi, lưg mỏi lạnh, chân tay lạnh, sợ lạnh, mạch trầm tế.
Phương pháp điều trị: Ôn thận tỳ dương.
Bài thuốc:

Bài 1: TAM LONG TRỊ THỦY

Bồ hóng bếp	400g	Khô phàn	100g
Ích mẫu	300g	Bạch phàn	200g
Mã tiền thảo	500g	Đại hồi	200g
Vỏ bưởi đào	600g	Thảo quả	200g
Quế thanh	200g	Bích ngọc đơn (diêm tiêu và lưu huỳnh)	400g

Cách chế: Ích mẫu và mã tiền thảo nấu cao, các vị khác tán bột làm thành viên bằng hạt tiêu. Ngày dùng 40g liên tục.

Bài 2:

Thổ phục linh	16g	Mã đề	12g
Tỳ giải	16g	Đậu đỏ	20g
Củ mài	16g	Cỏ xước	20g
Đại hồi	10g	Đậu đen	20g
Phục quế	8g	Gừng khô	6g
Tiểu hồi	12g.

Bài 3: CHÂN VŨ THANG GIA GIẢM

Bạch truật	12g	Trạch tả	12g
Bạch thược	12g	Sa tiền	12g
Bạch linh	12g	Trư linh	8g
Phụ tử chế	8g	Nhục quế	4g
Can khương	6g.

Cứu các huyệt Quan nguyên, Khí hải, Tỳ du, Túc tam lý, Tam âm giao, Thận du…

Sau khi hết phù, tình trạng sức khỏe người bệnh tiến bộ, bệnh đã ổn định, để củng cố kết quả chữa bệnh, phải tiếp tục cho uống thuốc bổ tỳ và thận phối hợp với các thuốc lợi thấp. Có thể dùng các bài thuốc kiện tỳ lợi thấp như Sâm linh bạch truật tán; hoặc ôn thận lợi thấp như Tê sinh thận khí hoàn (bài Bát vị quế phụ thêm Ngưu tất, sa tiền tử) dưới dạng thuốc bột tán.

Thời gian dùng thuốc phải lâu dài từ 3 đến 6 tháng và thường xuyên kiểm tra bằng định lượng protein nước tiểu.

THỂ ÂM HƯ DƯƠNG XUNG: thường gặp ở thể viêm cầu thận mạn tính có huyết áp.

Triệu chứng: phù không nhiều hoặc hết phù, nhức đầu, chóng mặt, hồi hộp trông ngực, miệng khát, môi đỏ, họng khô, chất lưỡi đỏ, mạch huyền sác.
Phương pháp điều trị: Bình can tư âm lợi thủy.
Bài thuốc

Câu đằng	16g	Đan sâm	12g
Tang ký sinh	16g	Quy bản	12g
Cúc hoa	12g	Trạch tả	12g
Sa sâm	12g	Sa tiền tử	16g
Ngưu tất	12g

Bài 2: KỶ CÚC ĐỊA HOÀNG THANG GIA NGƯU TẤT, SA TIỀN

Thục địa	12g	Phục linh	8g
Sơn thù	8g	Kỳ tử	12g
Hoài sơn	12g	Cúc hoa	10g
Trạch tả	8g	Ngưu tất	12g
Đan bì	8g	Sa tiền tử	16g

Châm các huyệt Tam âm giao, Thái xung, Can du, Nội quan, Thần môn và các huyệt tại chỗ theo chứng.

THỂ VIÊM CẦU THẬN MẠN TÍNH CÓ URÊ MÁU CAO

Do công năng của tỳ dương và thận dương giảm sút quá nhiều nên trọc âm nghịc lên gây chứng urê huyết cao gọi là dương hư âm nghịch

Triệu chứng: Lợm giọng buồn nôn, sắc mặt đen, tức ngực bụng trướng, đại tiện lỏng, tiểu tiện ngắn ít, chất lưỡi bệu, rêu trắng dày, mạch huyền tế, nhu tế.
Phương pháp điều trị: ôn dương giáng nghịch

Bài thuốc:

Phụ tử chế	12- 16g	Hậu phác	6g
Đại hoàng	12- 16g	Bán hạ chế	12g
Trần bì	8g	Sinh khương	8g
Phục linh	12g	Đảng sâm	20g
Bạch truật	12g

Nếu đi ngoài phân nát, nước tiểu trong, đau bụng, rêu lưỡi trắng trơn (trọc khí hóa hàn) thêm Can khương 8g; ngô thù 8g.
Nếu nước tiểu ít, đại tiện táo, miệng hôi lở loét (trọc khí hóa nhiệt) thêm Hoàng liên 12g, Trúc nhự 12g; Chỉ thực 12g.

Nếu nôn mửa nhiều, cho uống bài thuốc BÁN HẠ TẢ TÂM THANG

Bán hạ chế	12g	Can khương	4g
Đảng sâm	16g	Cam thảo	4g
Hoàng liên	3g	Đại táo	12g

Nếu có hiện tượng trụy mạch dùng Độc sâm thang hoặc Sinh mạch thang (nhân sâm 8g; ngũ vị tử 8g; mạch môn 8g) kết hợp với các vị hồi dương phư Phụ tử chế 12g; Nhục quế 6g, Can khương 8g.

Bài viết có tính tham khảo không thay thế cho sự khám và điều trị của thày thuốc.

Đông y Thiện Tri Thức tổng hợp.