SỎI THẬN – TIẾT NIỆU – VẤN ĐỀ CẦN BIẾT

Sỏi thận – tiết niệu là một trong những bệnh thường gặp và dễ gây biến chứng suy thận, tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Thông thường nam giới dễ mắc hơn nữ giới.

Nguyên nhân và cơ chế gây bệnh

Sỏi thận tiết niệu do nhiều nguyên nhân và yếu tố phức tạp. Sỏi là các ngưng tập đa kết tinh được cấu tạo bởi các dạng tinh thể khác nhau và một lượng nhỏ chất hữu cơ bắt nguồn từ muối khoáng hòa tan trong nước tiểu. Phần lớn sỏi được tạo thành khi có rối loạn về sinh lý bệnh học và những yếu tố thuận lợi như giảm lưu lượng nước tiểu, nhiễm khuẩn tiết niệu, dị dạng đường tiết niệu hoặc do yếu tố di truyền.

Có 5 dạng sỏi chính: oxalat canxi; phosphate canxi; struvit; acid uric và cystin.

Tuy nhiên trên lâm sàng gặp chủ yếu hai dạng oxalat canxi; phosphate canxi vì nguyên nhân chính là do nước tiểu quá bão hòa về muối canxi do tăng hấp thụ canxi trong thức ăn ở ruột hoặc tăng tái hấp thu canxi ở ống thận.

Nguyên nhân thứ hai là do nước tiểu quá bão hòa về Oxalat. Ở bệnh nhân viêm ruột có cắt 1 phần ruột non cũng thường tăng oxalate niệu và có sỏi oxalate; người có rối loạn di truyền hệ thống men chuyển hóa ở gan gây tăng bài xuất acid oxalic để tạo thành oxalat cũng dễ có sỏi.

Nguyên nhân thứ ba là do nước tiểu quá bão hòa acid uric tạo điều kiện gây sỏi oxalate có tăng acid uric niệu.

Nguyên nhân thứ 4, thiếu citrat nước tiểu sẽ bão hòa muối canxi tạo điều kiện kết tinh sỏi cũng là nguyên nhân gây sỏi.

Chế độ ăn và dịch uống có thể là các yếu tố quan trọng trong sự phát triển của sỏi thận tiết niệu, các yếu tố địa lý cũng được xem xét là góp phần vào sự phát triển của sỏi thận tiết niệu.

Các trường hợp có sỏi khác như sỏi cystin là do cystin bị đào thải nhiều ra nước tiểu nhưng ít bị hòa tan nên đọng thành sỏi. Sỏi struvit là do nhiễm khuẩn lâu dài đường tiết niệu; sỏi acid uric thường do tăng acid uric máu, bệnh goutte, và một số là di truyền.

Triệu chứng lâm sàng

Đối với sỏi thận tiết niệu do không hoặc triệu chứng nghèo nàn, người bệnh thường chỉ phát hiện ra khi đi khám hoặc siêu âm một bệnh khác. Việc chẩn đoán rất thận trọng, thường gặp các triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng:

Có tiền sử: Đã từng đái ra sỏi, nhiễm khuẩn tiết niệu tái phát nhiều lần, có đái buốt, đái dắt. đái đục.
Đau: Có đau nhói dữ dội, thường gọi là cơn đau quặn thận. Thường khởi phát từ các điểm niệu quản, lan dọc đường đi của niệu quản xuống dưới mu có khi xuyên lan ra cả hông, lưng, có khi nôn, hoặc buồn nôn. Nguyên nhân chủ yếu là do sỏi di chuyển trên đường đi xuống bàng quang gây bít tắc ứ nước, thận căng to, đau dữ dội cả vùng trước và sau hố lưng. Nếu sỏi nhỏ sẽ đỡ đau hơn.
- Đau vùng hố sườn lưng, thường đau âm ỉ một hoặc cả hai bên. Đau vùng hạ sườn, khi vỗ hố lưng đau tức và nhức. khi có thận to kèm ứ nước thường sỏi to ở niệu quản, khi kèm bí tiểu sỏi có thể xuống niệu đạo.
Sốt: Đau có thể có sốt, sốt cao rét run là có viêm thận bể thận cấp.
Tiểu ra máu đại thể hoặc vi thể: thường gặp trong sỏi niệu quản, bàng quang, niệu đạo.
Tiểu buốt, tiểu rắt, có mủ hoặc mủ: có viêm bàng quang, có thể viêm đài bể thận.
Trên X- Quang và siêu âm có thể dễ dàng phát hiện sỏi cản quan đường tiết niệu; siêu âm cũng đánh giá được kích thước thận và thấy hình ảnh sỏi thận nhưng không rõ nét bằng chụp X – Quang.

Điều trị hiện nay có nhiều phương pháp từ đơn giản đến phức tạp:

Uống nhiều nước gây tiểu nhiều trong 2 đến 3 ngày, nếu có sỏi nhỏ và không kính vào niêm mạc thì có thể được đái ra ngoài.
Dùng nội soi: đưa ống thông đặc biệt lên niệu quản để kéo sỏi xuống.
Mổ lấy sỏi.
Tán sỏi ngoài cơ thể.

Đối với công tác dự phòng:

Uống nhiều nước trong đợt điều trị, hàng ngày uống đủ nước theo khuyến cáo.
Ăn ít và uống ít những sản phẩm có canxi, ít oxalate, ít purin, không ăn quá nhiều thịt, sữa..
Thực hiện đầy đủ hướng dẫn và chỉ định của thày thuốc về chế độ thuốc và nghỉ ngơi.

Sỏi thận tiết niệu là bệnh hay gặp, cần được phát hiện và xử trí sớm vì các biến chứng xảy ra có thể làm người bệnh phải cắt bỏ thận thậm chí tử vong.

Đông y Thiện Tri Thức tổng hợp.