RAU SAM

• Tên khoa học: Portulaca oleracea L, họ Rau sam (Portulacaceae); Còn gọi là Mã xỉ hiện – mã xỉ thái
   
• Bộ phận dùng: Cả cây (phần trên mặt đất) tươi đã phơi khô của rau sam (herba Portulacae Oleraceae). Được ghi nhận vào Dược điển TQ.
   
• Mô tả cây: Cây thảo, mọc bò xòe ngang mặt đất, thân , lá mập, thân màu đỏ tím, nhạt, lá dày, không cuống, hình răng ngựa (vì vậy, Trung quốc gọi là Mã xỉ), phiến lá phía cành thân nhỏ, phía đầu rộng hơn. Hoa màu vàng mọc ở đầu cành, quả nang hình cầu, mở bằng một nắp, trong chứa nhiều hạt nhỏ, đen bóng. Cây mọc hoang nơiẩm thấp, khắp các địa phương và nhiều nước trên thế giới.
  
  
   
• Thu hái và chế biến: Thu hoạch mùa hè khi cây đang xanh tốt, rửa sạch đất, bỏ rễ và tạp chất dùng tươi hoặc chế biến khô. Muốn chế biến khô có thể đồ qua hơi nước (thời gian ngắn) hoặc nhúng thật nhanh vào nước sôi rồi phơi nắng ở nhiệt độ dưới 50 độ C.
   
• Thành phần hóa học: trong rau sam có chứa các chất như glucosid, saponin, acid hữu cơ, muối kali, các vitamin A, B, PP; ngoài ra còn có các chất như protid, chất béo…
   
• Công dụng: Theo Đông y, rau sam vị chua, tính lạnh vòa 3 kinh Tâm, Tỳ, Phế. Có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu thủy, trừ thấp, cầm máu. Trên thực nghiệm (dược lý) rau sam có tác dụng làm co mạch, nước sắc rau sam có tác dụng ức chế sự phát triển của vi khuẩn lỵ, trực khuẩn coli, thương hàn.

Rau sam được dùng chữa các bệnh: Lỵ do vi khuẩn, lỵ ra máu, viêm ruột cấp tính, viêm thận, cước khí, thủy thũng, tiểu khó khăn, viêm bàng quang, ho do ho gà, ho lâu ngày. Giun đũa, gium kim.

Chữa một số bệnh ngoài da như: Mụn nhọt, lở ngứa, chốc đầu, eczâm, trĩ ra máu. Phụ nữ bạch đới (khí hư), chảy máu tử cung.

• Liều dùng: Người tỳ vị hư hàn, tiêu chảy không dùng.

• Một số bài thuốc ứng dụng:
  • Bài 1: Chữa lỵ trực khuẩn: Rau sam tươi 50g hoặc khô 25g; Vàng đằng (hoàng liên) 6g; Sắc uống. Có thể dùng rau sam kết hợp với viên Berberin.
     
  • Bài 2: Chữa giun kim: Rau sam tươi 50g. Rửa sạch, giã vắt kỹ, lấy nước uống hoặc xay máy say  sinh tố, uống liền trong 3 – 5 ngày. Có thể thêm ít đường.
     
  • Bài số 3: Chữa viêm thận cấp: Rau sam tươi 50g; Biển súc (rau đắng ) 30g; Hoàng bá 10g. Sắc uống.
     
• Bảo quản rau sam khô để nơi khô mát.

Đông y Thiện Tri Thức tổng hợp