BỆNH QUAI BỊ CHỮA BẰNG ĐÔNG Y
I. TỔNG QUAN
Quai bị là bệnh nhiễm trùng do virus cấp tính, gây dịch, có đặc điểm viêm tuyến nước bọt mang tai cả hai bên. Bệnh hay gặp ở trẻ em từ 5 – 9 tuổi. Thời gian lây bệnh từ trước khi viêm tuyến nước bọt đến sau khi hết viêm 1 ngày qua đường hô hấp để lại miễn dịch vĩnh viễn. Hiện đã có vaccine phòng bệnh.
Bệnh chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, chủ yếu là nằm nghỉ ngơi, giữ vệ sinh răng miệng và điều trị biến chứng nếu có.
Y học cổ truyền cho quai bị thuộc chứng quai bị hay trá tai. Chủ chứng dưới mang tai sưng đau, khiến mặt trẻ như cái bị.
II. Nguyên nhân và biện chứng luận trị:
Nguyên nhân: Bệnh do phong ôn tà độc xâm nhập vào kinh thiếu dương làm khí huyết ngưng trệ, gây sưng đau mang tai.
Luận: Kinh thiếu dương và kinh quyết âm có liên quan biểu lý. Kinh mạch của quyết âm đi vòng quanh âm nang (tinh hoàn). Nhiệt ở kinh thiếu dương truyền xuống kinh quyết âm làm âm nang sưng đau. Nếu phong ôn tà độc thịnh nhập tâm bào, bế tâm khiếu sinh sốt cao, co giật, hôn mê (viêm màng não).
Nếu chỉ viêm tuyến nước bọt mang tai, điều trị bằng YHCT cho kết quả tốt
III. Điều trị cụ thể:
Thể nhẹ
-
Triệu chứng: Không sốt hoặc sốt nhẹ, sưng đau tuyến nước bọt mang tai, ăn uống hơi đau và vướng, rêu lưỡi trắng mỏng, mạch phù.
-
Phép điều trị: sơ phong thanh giải
- Bài thuốc NGÂN KIỀU TÁN
-
Liên kiều
40g
Cam thảo
20g
Ngân hoa
40g
Kinh giới
16g
Cát cánh
24g
Đậu xị
20g
Bạc hà
24g
Ngưu bàng tử
24g
Trúc diệp
16g
Tán bột mịn, uống 6g/lần x 2 -3 lần/ngày.
Thể nặng: Do ôn độc thịnh
-
Triệu chứng: Mệt mỏi, sốt cao, phiền táo, háo khát, buồn nôn, nôn, tuyến nước bọt mang tai sưng to đau, nhai nuốt khó khăn. Đại tiện táo, nước tiểu vàng. Lưỡi đỏ, rêu vàng, mạch hoạt sác.
-
Phép điều trị: Thanh nhiệt, giải độc, tiêu sưng
- Bài thuốc PHỔ TẾ TIÊU ĐỘC ẨM GIA GIẢM
-
Hoàng cầm
20g
Cam thảo
8g
Liên kiều
10g
Cát cánh
10g
Huyền sâm
12g
Bạc hà
6g
Thăng ma
4g
Bản lam căn
8g
Mã bột
6g
Ngưu bàng tử
8g
Trần bì
8g
Cương tàm
4g
Sài hồ
8g
Hoàng liên
20g
Sắc uống 1 thang/ngày, chia 2 lần.
- Mang tai sưng to cứng gia Mẫu lệ 12g, Hải tảo 12g để tán kết nhuyễn kiên.
- Táo bón gia Đại hoàng 4g, Ma nhân 12g để tiết nhiệt tả hạ.
- Không có Mã bột, bản lam căn thay bằng các thuốc thanh nhiệt giải độc khác như Bồ công anh 12g, hạ khô thảo 12g.
- Tinh hoàn sưng đau gia Hạt vải 12g, huyền hồ sách 8g, Long đởm thảo 8g, Mộc thông 8g để thanh nhiệt ở kinh quyết âm.
- Viêm màng não gia Thạch xương bồ 8 – 12g, Trúc nhự 12g để thanh nhiệt khai khiếu.
Phương không dùng thuốc
- Bên ngoài: giúp tiêu sưng nhanh:
- Hạt gấc mài với giấm thanh bôi vào mang tai, khô lại bôi.
- Lá vòi voi, hoặc rau sam, hay Bồ công anh giã nát đắp ngoài.
- Bên trong có thể dùng:
- Rau muống 200 – 400g sắc đặc, pha với ít đường uống.
- Rau sam 200 – 400g sắc đặc uống.
- Kim ngân hoa 40g, Cam thảo đất 40g sắc uống.
Quai bị là bệnh dễ lây, tiên lượng tốt nhưng có thể có những biến chứng nặng nề. Bệnh cần được chăm sóc đúng cách phối hợp với điều trị YHCT sẽ cho kết quả tốt.
Bài viết có tính tham khảo không thay thế cho sự khám và điều trị của thày thuốc.
Đông y Thiện Tri Thức tổng hợp
