ĐIỀU TRỊ TÁO BÓN BẰNG Y HỌC CỔ TRUYỀN

Táo bón là một triệu chứng do nhiều nguyên nhân gây ra. Có chứng táo bón nhất thời do một số bệnh cấp tính (như bệnh nhiễm trùng, truyền nhiễm) do thay đổi sinh hoạt, do ăn uống (thiếu rau gây ra). Bài viết này đề cập đến nguyên nhân táo bón là do cơ địa, trương lực cơ giảm…

Nguyên nhân gây chứng táo bón kéo dài thường do địa tạng (bẩm tố) âm hư, huyết nhiệt hoặc do thiếu máu làm tân dịch giảm gây ra, hoặc do người già phụ nữ sau đẻ nhiều lần cơ nhục bị yếu gây khí trệ hoặc do người dương hư hoặc do kiết lỵ mạn tính làm tỳ vị kém vận hóa gây táo bón.

Điều trị theo y học cổ truyền:

Táo bón do địa tạng âm hư huyết nhiệt hoặc sau khi mắc bệnh cấp tính gây tân dịch giảm.

Triệu chứng chung: táo bón lâu ngày, thường xuyên họng khô, miệng khô hay lở loét, lưỡi đỏ ít rêu, người héo, khát nước hay cáu gắt, mạch tế.
Phương pháp chữa: lương huyết nhuận táo, dưỡng âm nhuận táo (thường dùng các thuốc thanh nhiệt, lương huyết, bổ âm có tác dụng dưỡng âm sinh tân phối hợp với thuốc nhuận hạ)
Bài thuốc:
- Bài 1:

Lá dâu:	100 g	Mạch môn:	100 g
Vừng đen:	100 g	Mật ong:	Vừa đủ dùng
Sa sâm:	200 g

Tán bọt làm hoàn ngày uống 10 đến 20g.

Bài 2:

Sinh địa	16 g	Vừng đen	20 g
Huyền sâm	16 g	Mật ong	Vừa đủ
Mạch môn	16 g	Sa sâm	16 g
Thạch hộc	12 g

Làm thành viên ngày uống 10 đến 20g, có thể dùng thuốc sắc liều thích hợp.

Bài 3: Ngũ hoàn nhân:

Đào nhân	100 g	Hạnh nhân	100 g
Tùng tử nhân	100 g	Bá tử nhân	100 g
Úc lý nhân	100 g

Tán bột làm viên, ngày uống 10g.

Táo bón do thiếu máu, phụ nữ sau sinh mất máu: Thường gặp ở người thiếu máu, phụ nữ sau sinh.

Triệu chứng: gồm triệu chứng của hội chứng thiếu máu đã trình bày ở chương III kèm theo chứng táo bón kéo dài.
Phương pháp chữa: bổ huyết nhuận táo.
Bài thuốc:
- Bài 1:

Hà thủ ô	100 g	Kỳ tử	100 g
Long nhãn	100 g	Tang thầm	100 g
Ma tử nhân	100 g	Vừng đen	200 g
Mật ong	Vừa đủ

Tán bột làm viên ngày uống 10 đến 20g có thể dùng thuốc liều dùng thích hợp.

Bài 2: Tứ vật thang gia giảm

Thục địa	12 g	Xuyên khung	8 g
Đương quy	8 g	Bạch thược	12 g
Bá tử nhân	8 g	Vừng đen	8 g
Đại táo	8 g

Sắc uống ngày 1 thang.

Táo bón do khí hư: Gặp ở người già, phụ nữ sau khi đẻ nhiều làm trương lực cơ giảm.

Triệu chứng: cơ nhão, táo bón hay đầy bụng, chậm tiêu ăn kém, ợ hơi.
Phương pháp chữa: ích khí nhuận tràng
Bài thuốc:
- Bài 1:

Bạch truật	12 g	Sài hồ	12 g
Đẳng sâm	16 g	Kỷ tử	12 g
Hoài sơn	12 g	Vừng đen	12 g

Bài 2:

Hoàng kỳ	12 g	Thăng ma	12 g
Bạch truật	12 g	Nhục thung dung	8 g
Đẳng sâm	12 g	Bá tử nhân	8 g
Đương quy	8 g	Vừng đen	8 g
Trần bì	6 g	Cam thảo	12 g
Sài hồ	12 g

Người già dương khí kém, có các triệu chứng táo bón, sợ lạnh, tay chân lạnh, ăn kém, tiểu tiện nhiều lần, lưng gối mỏi đau, mạch trầm tế thì dùng phương pháp ôn thông nhuận tràng:

Bố chính sâm	10 g	Ý dĩ	12 g
Hoài sơn	10 g	Chút chít	12 g
Kỳ tử	10 g	Hoàng tinh	10 g
Nhục quế	2 g

Ngoài ra còn có thể dùng bài Nhục thung hoàn

Nhục thung dung	16 g	Trầm hương	6 g
Ma nhân	16 g

Làm hoàn với mật ong ngày uống 10g đến 20g.

Táo bón do bệnh nghề nghiệp khí trệ do ngồi lâu không thay đổi tư thế hoặc viêm đại tràng mạn tính gây ra.

Phương pháp chữa: kiện tỳ, hành khí, nhuận tràng (nhuận khí, hành trệ)
Bài thuốc: hay dùng các thuốc kiện tỳ (đẳng sâm, bạch truật, ý dĩ), hành khí (chỉ xác, chỉ thực, hậu phác) phối hợp với các thuốc, nhuận hạ (vừng đen, chút chít, lá muồng trâu).
- Châm cứu: châm bổ các huyệt Trung quản, Thiên khu, Tỳ du, Đại trường du, Túc tam lý, Chi câu.
- Nếu dương khí kém thì cứu các huyệt trên, thêm huyệt Quan nguyên, Quy lai.
- Nếu âm hư huyết nhiệt thêm huyệt Tam âm giao, thái khê, nếu thiếu máu thêm Cách di, Cao hoang…

Nguồn: Đông Y Thiện Tri Thức tổng hợp.